Franciszkanie w Przemyślu

Kościół zwrócony prezbiterium na południe późnobarokowy, murowany z cegły, z użyciem kamienia w fundamentach, tynkowany, z kamienną okładziną w cokole fasady i elewacji zach. Bazylikowy z emporami. Na rzucie prostokąta, poza który wysunięte trójboczne zamknięcie prezbiterium. Korpus trójnawowy, trój przęsło wy, z ujętym w niemal kwadratowe wieże płytkim przęsłem chóru muzycznego. Prezbiterium węższe i nieznacznie niższe od nawy głównej, trójprzęsłowe (skrajne pn. przęsło płytsze), ujęte w dwukondygnacyjne kwadratowe aneksy: we wsch., skomunikowanym z klasztorem, zakrystia i na piętrze oratorium otwarte oknem do prezbiterium, w zach. kaplica Chrystusa Miłosiernego (pierwotnie skarbiec z biblioteką na piętrze). Wewnątrz nawy boczne otwarte do głównej półkolistymi arkadami filarowymi, takąż wydzielone prezbiterium, kaplica dostępna z prezbiterium i nawy zach., do której otwarta półkolistą arkadą, wypełnioną kratą neoregencyjną 1912, wyk. Wiktor Robliczek wg proj. Stanisława Majerskiego, trójstrefową z monogramami Marii i Chrystusa. Ściany nawy głównej i prezbiterium rozczłonkowane kompozytowymi pilastrami o snycerskich kapitelach rokokowych 1775-8, wyk. Franciszek Duńczewski, złoconych 1783 przez Winiarskiego, odnowionych 1929-30 przez firmę Emila Giebultowicza, w prezbiterium pojedynczymi w nawie parzystymi na wspólnych cokołach, wspierającymi przełamujące się belkowanie, przerwane w zamknięciu prezbiterium; w na¬wach bocznych zdwojone pseudopilastry. Sklepienia o wygładzonych szwach: w prezbiterium, nawie głównej , emporach i oratorium kolebkowe z lunetami na gurtach (parzystych w nawie i emporach); w nawach bocznych krzyżowe na szerokich, zdwojonych gurtach, w zakrystii i kaplicy krzyżowe. Chór muzyczny na potrójnej arkadzie z pilastrami toskańskimi na osiach filarów, podsklepiony krzyżowo na gurtach, w środkowym przęśle kruchta, wydzielona 1929 przeszkleniem, wyk. Emil Giebułtowicz; parapet środkiem wybrzu¬szony, z prostokątnymi płycinami, zwieńczony gzymsem, górą dzielona filarkami snycerska krata rokokowa 1780-3, wyk. Piotr Barzycki i Franciszek Duńczewski, odnowiona 1928 przez firmę Emila Giebultowicza, z motywami płaskorzeźbionych instrumentów muzycznych, na filarkach rzeźby: środkiem Dawid grający na harfie, przeniesiona ok. 1879-81 z organów, po bokach muzykujące putta. Okna rozglifione do wewnątrz: w nawie głównej i prezbiterium zamknięte odcinkowo,w nawach bocznych półkoliste, w emporach, zakrystii i oratorium prostokątne w zamkniętych odcinkowo wnękach, w kaplicy w ścianie zach. parzyste w dwóch kondygnacjach: górne wysokie zamknięte odcinkowo, dolne prostokątne w zamkniętych odcinkowo wnękach. W środkowym przęśle prezbiterium prostokątne okna oratorium (przeszklone) i kaplicy (ślepe, wypełnione lustrami). W nawie głównej, nad arkadami prostokątne płyciny wypełnione malowidłami oraz takież przeźrocza empor (od wewnątrz w rozglifionych, zamkniętych odcinkowo wnękach) ze snycerskimi przesłonami, rokokowymi 1778-83, wyk. przez Franciszka Duńczewskiego, złoconymi 1783-6 przez Winiarskiego, ażurowymi, środkiem wybrzuszonymi, rozdzielonymi lizenami, między którymi ukośna kratka i ornament rocaille, ozdobionymi wazonikami, lambrekinem i kampanulą. Portale iluzjonistyczne, rokokowe ok. 1773-8, mai. zapewne Winiarski i Józef Rybkiewicz w fantazyjnych, wolutowych obramieniach, ujmujące wejścia: w prezbiterium do zakrystii i kaplicy, w nawach bocznych do wież (z wyłamanym, półkolistym gzymsem i godłem franciszkańskim w nadprożu) i d. przejścia do klasztoru (w trzecim przęśle nawy wsch.), w emporze zach.: z przedsionka i do d. biblioteki. Pod całym kościołem obszerne podziemia (kościół dolny) dostępne z prostokątnego przedsionka w przyziemiu schodów poprzedzających fasadę oraz schodami przy elewacji wsch. i w zamknięciu prezbiterium; po¬wtarzające rzut kościoła; nawy sklepione krzyżowo, połączone półkolistymi arkadami na masywnych, czworobocznych filarach, prezbiterium wydzielone odcinkową arkadą tęczy, sklepione kolebkowo, podniesione o trzy stopnie, z parą półfilarów na ścianach bocznych, w których wydrążone półkoliste nisze. W ostatnim wsch. filarze nawy głównej hemisferyczna nisza wyłożona nieobrobionym kamieniem, z rzeźbą Matki Boskiej z Lourdes w. XIX/XX. W ścianach naw bocznych przeźrocza szybów okiennych zamknięte odcinkowo. Pojedyncze krypty prostokątne, sklepione kolebkowo: pod wieżą zach., zakrystią (skomunikowana z piwnicami klasztoru) i kaplicą.
Fasada trójdzielna, na wysokim, dwustrefowym cokole, ujęta parą dwukondygnacjowych wież; nieznacznie cofnięta część środkowa zwieńczona wysokim szczytem. W części środkowej i dolnych kondygnacjach wież artykulacja wielkoporządkowa z podporami o uproszczonych kapitelach korynckich; pole środkowe flankowane trójkami masywnych kolumn (skrajne parzyste), w narożach wież zdwojone jednostronnie pilastry (w górnych kondygnacjach toskańskie); kondygnacje zwieńczone przełamującymi się belkowaniami. Szczyt sylwetowo wykrojony o fantazyjnym kształcie, ujęty falistymi spływami z nałożonymi pseudopilastrami, zwieńczony wyłamanym ćwierćkoliście odcinkiem belkowania, rozczłonkowany trzema niszami hemisferycznymi: szeroką nad środkową częścią fasady (pierwotnie mieszczącą ganek z kutą balustradą, wyk. 1777-80 Stanisław Bukowrski, zniesiony po pożarze 1864), i małymi, półkoliście zamkniętymi na osiach interkolumniów, w górze owalna płycina z okulusem. Portal z trójkątnym naczółkiem ujęty pseudopilastrami, wejście zamknięte łukiem koszowym, w półkolistej wnęce o wklęsłych glifach, w nim drzwi żelazne, wyk. 1777-8 Stanisław Bukowski, dwuskrzydłowe, z nakładaną dekoracją ornamentalną, monogramami Chrystusa i Marii oraz godłem fran¬ciszkańskim. Nad portalem półkolista płycina, wyżej okno zamknięte odcinkowo, w środkowej niszy szczytu niewielkie półkoliście zamknięte okno (pierwotnie wejście na ganek). W polach wież: nisze hemisferyczne w obramieniach uszakowych, kwadratowe płyciny, półkoliście zamknięte okna i takież przeźrocza. Elewacje nawy głównej i zamknięcia prezbiterium rozczłonkowane pseudopilastrami (w narożnikach prezbiterium załamanymi), naw bocznych lizenami, zwieńczone uproszczonym belkowaniem, w absydzie: poniżej okien płyciny o ściętych górnych narożach, w ścianie szczytowej wnęka zamknięta odcinkowo, dołem o falistym wykroju; w elewacji nawy zach. i kaplicy pseudopilastry i narożna lizena wspierające wąski gzyms, poniżej okien płyciny zamknięte łukiem dwuramiennym; elewacja nawy wsch. i aneksu gładka, w znacznej części przesłonięta przez skrzydło klasztoru i kamienicę. Pd. elewacje kaplicy i aneksu dwuosiowe, z oknami w obramieniach uszakowych: w aneksie spiętrzonymi w dwóch kondygnacjach, w kaplicy na wysokości d. biblioteki, zamurowanymi